Ze strychu do IPN

Niezwykle cenne dokumenty białostockich struktur ogólnopolskiej organizacji podziemia niepodległościowego Polska Niepodległa trafiły do zbiorów białostockiego IPN. Zbiór odkryto na strychu domu w centrum miasta.

Cennego odkrycia dokonał w swoim domu jeden z mieszkańców Białegostoku. Zwój dokumentów był ukryty w trocinach wyścielających podłogę strychu. W imieniu znalazcy dokumenty przekazali IPN przedstawiciele Stowarzyszenia Pasjonatów Historii Ziemi Podlaskiej oraz Kolekcjonerów Militariów „Grupa Wschód”.

– Dokumenty, choć nie jest ich wiele, są niezwykle cenne, gdyż wytworzone zostały przez białostockie struktury bardzo mało znanej organizacji podziemia Polska Niepodległa. Do tej pory nie mieliśmy w swoich zasobach żadnego dokumentu tej organizacji – mówi Barbara Bojaryn-Kazberuk, dyrektor białostockiego IPN. – Przy tej okazji apeluję do wszystkich osób, które posiadają dokumenty podziemia, aby przekazywały je do Instytutu, to bardzo pomaga nam w opracowaniu całościowego obrazu działalności podziemia niepodległościowego, którą to wiedzą później możemy się podzielić ze społeczeństwem – dodaje dyrektor.

Po wstępnym zapoznaniu się z materiałem okazało się, że znalezisko to rozkazy organizacyjne i nominacyjne komendanta Okręgu VII (Białostockiego) organizacji Polska Niepodległa – Antoniego Burzyńskiego ps. „Oksza” oraz drukowane w Warszawie wydawnictwo podziemne „Jutro. Tygodnik Organizacji Polska Niepodległa”. Wszystkie dokumenty, a także gazetka, pochodzą z lipca 1943 roku.

Organizacja konspiracyjna Polska Niepodległa, której dokumenty odnaleziono w Białymstoku, powstała w Warszawie w listopadzie roku 1939. Powołano ją do życia z inicjatywy Jerzego Sulińskiego „Zawiszy”, jej pierwszego komendanta. Mózgiem organizacji byli pracownicy warszawskich urzędów i członkowie ochotniczych batalionów, którzy we wrześniu 1939 r. brali udział w obronie Warszawy. Polska Niepodległa deklarowała się jako „organizacja bojowa, apolityczna, grupująca w swych szeregach tych wszystkich Polaków, którzy pragną poświęcić swe życie dla odzyskania Niepodległej Ojczyzny”. W jej ramach prowadzono działalność szkoleniową, sabotażowo-dywersyjną oraz propagandową. Drukowano gazety konspiracyjne – tygodnik „Jutro” oraz miesięcznik „Głos Wolny, Wolność Ubezpieczający”. W ostatnich latach wojny Polska Niepodległa weszła do struktur Armii Krajowej, choć jej białostocki oddział zachował pewną odrębność aż do powojnia.

Na terenie kraju utworzono osiem okręgów tej organizacji. Okręg VII (Białostocki) nosił kryptonim „Stoczek”, powstał 19 maja 1942 roku. Jego pierwszym komendantem został kapral Toni Burzyński „Oksza” – kolejarz (pracował na dworcu w Białymstoku). Początkowo właśnie spośród białostockich kolejarzy organizacja pozyskała wielu żołnierzy.

– Rozkazodawstwo i działalność Komendy Okręgu VII (Białostockiego) pozostają dotychczas w zasadzie nieznane. Przekazane dokumenty są więc wyjątkowo cenne szczególnie dla badań nad polskim podziemiem na Białostocczyźnie w okresie II wojny światowej – tłumaczy Paweł Niziołek, historyk IPN.

Dokumenty Organizacji Polska Niepodległa to już kolejne niezwykłe znalezisko przekazane białostockiemu IPN. W sierpniu 2012 r. do Instytutu trafił bezcenny zbiór 49 doskonale zachowanych dokumentów sztabu okręgu AK Białystok. Znaleziono je w rozebranym piecu kaflowym na plebanii w Porytem. Z kolei w grudniu 2012 r. zbiory IPN wzbogaciły się o dokumenty wytworzone w latach 1942-1944 przez żołnierzy Obwodu AK Łomża.