Polski fenomen

75 lat temu powstało Polskie Państwo Podziemne – jedyne w okupowanej Europie.

75 lat temu, 27 września 1939 r., w broniącej się jeszcze przed Niemcami Warszawie powstała Służba Zwycięstwu Polski, organizacja konspiracyjna, która dała początek Armii Krajowej i stała się zalążkiem Polskiego Państwa Podziemnego. Państwa tajnego, ale działającego jak najbardziej realnie, o wielkim zasięgu, rozbudowanej strukturze. Państwa, z którym utożsamiały się miliony Polaków, mimo terroru obu okupantów potrafiących się samoorganizować i wspierać podziemie.

– Polskie Państwo Podziemne nie miało swego odpowiednika w okupowanej Europie i z tego powodu było fenomenem, choć okupacja ziem polskich – zarówno niemiecka, jak też sowiecka do czerwca 1941 r. – była zupełnie inna, nieporównywalna z tym, co przeżywali Francuzi, Duńczycy, Holendrzy, Belgowie. Ludzie myślący perspektywicznie zdawali sobie sprawę, że ważne jest nie tylko wojsko w konspiracji – choć liczono, że wojna potrwa dość krótko, ale także struktury cywilne – przypomina Leszek Żebrowski, historyk.

Ramię zbrojne podziemnego państwa stanowiła Armia Krajowa, licząca w 1944 r. 400 tysięcy żołnierzy ochotników, wykonawcze – Delegatura Rządu na Kraj, ustawodawcze – Rada Jedności Narodowej, sądownicze – sądy wydające wyroki w imieniu Polski Podziemnej.

Tajne szkolnictwo obejmowało dzieci i młodzież, podziemny ruch wydawniczy z tysiącami tytułów „gazetek” i książek stanowił antidotum na wrogą propagandę. Podziemne państwo niosło pomoc wypędzanym przez Niemców Polakom, ludności pacyfikowanej Zamojszczyzny, więźniom obozów koncentracyjnych, ratowało Żydów. Organizowało opór przeciwko obu okupantom i budowało zręby przyszłej Polski. – Dla podbitego kraju istnienie państwa podziemnego było wskazaniem, że jest to sytuacja przejściowa, jesteśmy cały czas gotowi na powrót do normalności, gdy sytuacja będzie sprzyjająca – tłumaczy Leszek Żebrowski. Sprawdzianem był czas realizowania akcji „Burza” i Powstania Warszawskiego. – Realnym przejawem działalności podziemnego państwa było Powstanie Warszawskie, gdy opanowane przez Armię Krajową dzielnice stolicy stały się – po pięciu latach niemieckiej okupacji – skrawkiem wolnej Polski – przypomina dr Jarosław Szarek z IPN. Ujawniły się wtedy wartości, które przyświecały ludziom tajnego państwa: poświęcenie, ofiarność, solidarność.

Polskie Państwo Podziemne nie zakończyło swojej działalności wraz z końcem okupacji niemieckiej, funkcjonowało jeszcze przez jakiś czas pod kolejną okupacją – tym razem komunistyczną.